หลายคนอาจคุ้นหูคำว่า LGBTQIAN+ มากกว่า แต่ในเวทีสิทธิมนุษยชนระดับสากล จะมีอีกคำหนึ่งที่ถูกใช้บ่อยขึ้นเรื่อย ๆ คือคำว่า SOGIESC ซึ่งย่อมาจาก Sexual Orientation, Gender Identity and Expression, and Sex Characteristics หรือในภาษาไทยคือ “รสนิยมทางเพศ อัตลักษณ์และการแสดงออกทางเพศ และลักษณะทางเพศกำเนิด”
แม้คำนี้จะดูวิชาการ แต่แท้จริงแล้ว SOGIESC ไม่ใช่เรื่องของ “คนกลุ่มใดกลุ่มหนึ่ง” มันคือสิ่งที่ทุกคนมี ไม่ว่าจะเป็นชาย หญิง หรือคนที่อยู่นอกกรอบเพศใด ๆ ก็ตาม
SOGIESC แปลว่าอะไรบ้าง?
1. SO – Sexual Orientation (รสนิยมทางเพศ) คือการที่เรารู้สึกดึงดูดทางอารมณ์หรือทางเพศต่อใคร เช่น ชอบเพศตรงข้าม เพศเดียวกัน หรืvมากกว่าหนึ่งเพศ ทุกคนมีรสนิยมทางเพศของตนเอง และไม่มีแบบไหน “ผิดปกติ”
2. GI – Gender Identity (อัตลักษณ์ทางเพศ) คือการรับรู้และนิยามตัวเองว่าเราเป็นเพศอะไร เช่น ผู้ชาย ผู้หญิง หรือไม่จำเป็นต้องอยู่ในสองกรอบนี้เลยก็ได้ อัตลักษณ์ทางเพศอยู่ในใจของเรา ไม่ได้ถูกกำหนดจากเพศกำเนิด
3. GE – Gender Expression (การแสดงออกทางเพศ) คือวิธีที่เราสื่อสารให้คนอื่นเห็นถึงความเป็นเพศของเรา ผ่านการแต่งกาย ท่าทาง เสียง หรือบทบาทในสังคม ทุกคนมีสิทธิ์แสดงออกในแบบที่สบายใจ โดยไม่ถูกตัดสิน
4. SC – Sex Characteristics (ลักษณะทางเพศกำเนิด) คือโครงสร้างทางร่างกาย เช่น อวัยวะสืบพันธุ์ โครโมโซม หรือฮอร์โมน ซึ่งบางคนอาจมีลักษณะไม่เข้ากับนิยามชายหรือหญิงแบบดั้งเดิม บุคคลกลุ่มนี้เรียกว่า “อินเตอร์เซ็กส์ (Intersex)” ซึ่งควรได้รับการยอมรับและคุ้มครองเช่นเดียวกับทุกคน
นอกจากนี้ ยังมีแนวคิดเรื่อง Romantic Orientation (RO) หรือ แรงดึงดูดทางโรแมนติก ซึ่งหมายถึงรสนิยมทางจิตใจหรือความรู้สึกดึงดูดทางอารมณ์ที่เรามีต่อผู้อื่น เช่น อาจรู้สึกดึงดูดทางใจต่อคนเพศเดียวกัน ต่อคนต่างเพศ หรืออาจไม่รู้สึกดึงดูดทางใจต่อใครเลยก็ได้ (เรียกว่า Aromantic)
ทำไมคำว่า SOGIESC จึงสำคัญในมุมสิทธิมนุษยชน
คำว่า SOGIESC ทำให้เรามองเห็นว่า “ความหลากหลายทางเพศ” ไม่ใช่เรื่องของกลุ่มเฉพาะ (อย่าง LGBTQ+) แต่เป็น มิติพื้นฐานของความเป็นมนุษย์ ทุกคนมีสิทธิที่จะกำหนดอัตลักษณ์ของตนเอง แสดงออกอย่างอิสระ และไม่ถูกเลือกปฏิบัติจากรสนิยมทางเพศหรือรูปลักษณ์ทางเพศ
ในระดับโลก หลักการยอโกยาการ์ตา (Yogyakarta Principles) ที่ประกาศตั้งแต่ปี 2006 ได้ระบุชัดว่า สิทธิมนุษยชนต้องคุ้มครองทุกคนโดยไม่เลือกปฏิบัติในมิติของ SOGIESC
ส่วนในประเทศไทย ประมวลกฎหมายและนโยบายหลายอย่างเริ่มพูดถึงสิทธินี้มากขึ้น เช่น พระราชบัญญัติความเท่าเทียมระหว่างเพศ พ.ศ. 2558 ที่ห้ามการเลือกปฏิบัติด้วยเหตุแห่งเพศ
อย่างไรก็ตาม ในทางปฏิบัติยังคงมีการกีดกันทั้งในโรงเรียน ที่ทำงาน และสังคมโดยรวม
การทำความเข้าใจแนวคิด SOGIESC จึงเป็นก้าวแรกในการสร้างวัฒนธรรมที่เท่าเทียมและเคารพกันในความแตกต่าง
SOGIESC คือแนวคิดที่ช่วยให้เราเห็นว่า “ความหลากหลายทางเพศ” เป็นส่วนหนึ่งของมนุษย์ทุกคน ไม่ใช่เรื่องของคนส่วนน้อย เมื่อเรายอมรับและเคารพใน SOGIESC ของกันและกัน สังคมก็จะเดินหน้าไปสู่ความเท่าเทียมและความเป็นธรรมอย่างแท้จริง “สิทธิมนุษยชนไม่ได้เริ่มต้นที่กฎหมาย แต่มันเริ่มต้นจากการที่เรามองเห็นความเป็นมนุษย์ในกันและกัน”
ขอบคุณข้อมูลจาก
- https://intersexthailand.org/ep1-law-from-pride-month/
- Sapphicity EP.2 SOGIESC คืออะไร? ชวนทำความรู้จักแว่นขยายที่จะทำให้เข้าใจเรื่องเพศได้ดีขึ้น https://www.thenoizemag.com/2021/12/sapphicity-ep-2/
#IGDN #เครือข่ายความหลากหลายทางเพศอีสาน #LGBTQIAPlus #ความหลากหลายทางเพศ #ความหลากหลายทางเพศ #SOGIESC
